Rahman suresi âyet 20:

“Bir berzah/engel var aralarında; kendi sınırlarını aşmıyorlar.”

Bir diğeri de Fürkan suresi âyet 53:

“İki denizi birbiri üstüne salan O’dur. Bu, tatlı ve yürek ferahlatıcı; şu tuzlu ve acı. Ve ikisinin arasına bir berzah/engel koymuştur.”

Berzah alemi uydurulduktan sonra bu sözcüğe terim anlamı yüklenmiştir. Eğer ki bunun ölüm ile haşr arasında bir dönemi ifade eder bir anlamı olsaydı Rabbimiz, “yevmiddin, mahşer, abdest, oruç terimlerinde olduğu gibi.” bu berzahı da bize bizzat kendisi Kur’ân’ında açıklardı.
Evet ruhun geri gelmesine engel var. Bu engel, adı konmuş; saati dakikası, saniyesi belirlenmiş, takdim ve te’hiri söz konusu olmayan eceldir, ölümdür; yâni mukadder ölümün kazası, gerçekleşmiş olmasıdır, hükmü ilahidir.
Bakınız: Münafikun suresi âyet 10, 11, İbrahim suresi âyet 44, A’raf suresi âyet 53, Secde suresi âyet 12, En’âm suresi ayet 27, 28, Şura suresi âyet 44, Mü’min suresi âyet 11,12 ve Fatır suresi âyet 37.
Ama “berzah” sözcüğünün anlamını, âyetin anlamını çarpıtırsan “Berzah Âlemi” adıyla bir âlem icad edersin, olur gider. Öyle de olmuştur. Elmalılı Hamdi Yazır merhumun mealine bile bir bakın:
Mü’min suresi âyet 99, 100:
“Nihayet onların her birine ölüm geldiği vakit diyecek ki: “Rabbim! Beni dünyaya geri döndür.
Ta ki, ben o bıraktığım dünyada salih amel işleyeyim.” Hayır hayır! O, yalnızca bir sözdür. Onu da o söyler. Ötelerinde ise bir Berzah vardır. Diriltilecekleri güne kadar orada kalacaklardır.”
Merhum kimlerin oyununa geldi kim bilir! “...güne kadar orada kalacaklardır.” ifadesi tamamen hayâli; âyette bu ifadeye ne bir ibare, ne bir işare, ne ne bir delale ne de bir iktiza kesinlikle yoktur. Ehil olanlar lütfen incelesinler.) Arayan soran olmadığından uydurmacılar insan için üç tane alem ortaya koymuşlardır. Ve bunu aynen şöyle yazarlar: “Allah Cc. insanlar için üç tane dâr/âlem yaratmıştır: Dar-ı Dünya, Dâr-ı Berzah ve Dâr-ı Karar. Her dâr ile ilgili bir takım hükümler koymuştur.”
Sonra da arkasını getirirler. Rivayetçiler uydurma âleme coğrafi, fiziki ve beşeri haritalar çizerler, nakışlar işlerler.
Uyumayalım. Bunların hepsi yalan. İnsan için Allah cc. iki âlem yaratmıştır: Dünya ve âhiret âlemi. Bakın âyetlere: Kur’ân’ı kerimi baştan sona elden geçiriniz. Tebşir ve inzar amacı olan kitabımızda, insan için, bilinçli olarak yaşanılan, dünya hayatı ve âhıret hayatı diye iki tane hayatın var olduğunu göreceksiniz. Ve bu hususla ilgili âyetler gâyet açıktır, nettir. Hepsini burada zikretmek konuyu çok uzatır. Biz bir kaçının mealini sunalım:
Yunus suresi âyet 64:

“Dünya hayatında da âhirette de müjde vardır onlara. Allah’ın kelimeleri değişmez. İşte budur o büyük kurtuluş.”

Zümer suresi âyet 26:

“Allah; onlara dünyada rezilliği tattırdı. Âhiretin azabı ise elbette daha büyüktür. Bir bilselerdi.....”
Fussılet suresi âyet 31:

“Biz sizin, dünya hayatında da âhirette de dostlarınızız. Cennette sizin için nefislerinizin arzuladığı her şey var. Orada sizin için istediğiniz her şey var.”

Şu âyetlere de bakabilirsiniz:
“Bakara suresi âyet 200-202, Al-i Imran suresi âyet 145, Hud suresi âyet 15,16, 99, İsra suresi âyet 19, Şura suresi âyet 20, Tevbe suresi âyet 38, Nahl suresi âyet 104-107, Naziat suresi âyet 7,38, A’raf suresi âyet 32, Rahman suresi âyet 25, Kasas suresi âyet 42, 77, Şura suresi âyet 20, Cuma suresi âyet 10, Furkan suresi âyet 55,56, Sebe suresi âyet 34-36, Kehf suresi âyet 32”


Evet, Berzah âlemi diye bir âlem yok. Kimse orada azap filan görmüyor, görmeyecek. Bir bakın hele, ölüp de mahşerde dirilenlerin berzah âlemi diye bir âlemden haberi var mı? Kimse azap görmüş mü? Şimdi şu âyeti celileri dikkatle izleyin:

Ya Sin suresi âyet 51-54:

“Sur’a üfürülmüştür. Bak işte kabirlerinden, Rablerine doğru akın akın gidiyorlar.
Şöyle diyecekler: “Vay başımıza gelene! Kim kaldırdı bizi mezarımızdan!” Rahman’ın vadettiği işte bu. Peygamberler doğru söylemişler.”
Topu topu korkunç titreşimli bir tek ses. Ve bakmışsın hepsi birden huzurumuzda divan durmaktadır.
O gün hiçbir canlıya hiçbir şekilde haksızlık edilmez. Sizler, sadece yapıp ettiklerinizin karşılığını bulursunuz.”

Tâ Hâ suresi âyet 102-104:

“O gün Sur’a üfürülür ve günahkarları o gün gözleri gömgök bir halde haşrederiz.
Aralarında fısıldaşır gibi konuşurlar: “Ancak on gün filan kaldınız.”
Onların söylemekte olduklarını biz daha iyi biliriz. Yolca en seçkinleri olan şöyle diyordu: “Eni-sonu bir gün kaldınız.””

Yunus suresi âyet 45:

“Onları huzuruna toplayacağı gün, gündüzün bir saatinden başka, dünyada durmamış gibidirler; aralarında tanışırlar. Allah’a kavuşmayı yalanlayıp da doğru yolu tutmamış bulunanlar, hüsrana uğramışlardır.”


Rum suresi Âyet 55, 56:
“Saat gelip kıyamet koptuğu gün, günahkarlar bir saatten başka kalmadıklarına yemin ederler. Onlar işte böyle çevriliyorlardı.
İlim ve iman verilenler ise şöyle dediler: “Yemin olsun siz, Allah’ın kitabı gereğince yeniden dirilme gününe kadar kaldınız. İşte bu yeniden dirilme günüdür. Fakat siz daha önceden bilmiyordunuz.”

Abese suresi âyet 33-37:

“Şiddetle çarpanın çıkardığı korkunç ses geldiğinde,
Bir gün ki o, kişi öz kardeşinden kaçar,
Öz annesinden, öz babasından, eşinden, oğullarından kaçar.
O gün onlardan her kişinin kendisine yetecek bir uğraşı vardır.”

Ayrıca Bakara suresi âyet 259 da yukarıda da değinmiştik “... “Ne kadar bekledin?” demişti. “Bir gün veya günün bir kısmı kadar bekledim.” Dedi. “Hayır dedi, aksine sen, yüz yıl kaldın. .....”
İşte bu âyetlerin ifadelerine göre, ba’s gününde, haşirde kimse ölümü ile dirilişi arasındaki döneme ait hiçbir şey bilmemektedir. Hatırlamamaktadır. Herkes rüyasız bir uykudan kalkar gibidir. Rahat bir ortamdan sıkıntılı bir ortama gelmektedirler. Kimsede sıkıntıdan, azaptan kurtulmuş bir hava yoktur.Ve “Bizi kabrimizden kim kaldırdı?” diye de şikâyet etmektedirler.Herkes bilinçlidir; herkes ölmeden evvelki yaşantısını, ve çevresini bilmektedir. Dünyayı hatırlamaktadırlar.
Bu âyetlere göre Âlem-i Berzah diye bir yer ve öyle bir azap da söz konusu değildir.

Kabir azabı nasıl icat edildi?

Yukarıda kısmen işaret etmiştik ki, bu inanış Hint kültürü ve Yahudi inanışlarının Müslümanlara İslamî imiş gibi sokulmasıyla oluşmuştur. Konuya rivâyetler malzeme yapılmış ve bazı Kur’ân âyetlerinin manaları da çarpıtılarak konu desteklenmiştir. Konuya malzeme yapılmak istenen âyetler:

Ta Ha suresi âyet 124:

“Kim benim Zikrimden yüz çevirirse onun için zor, sıkıcı bir hayat şekli/bir geçim vardır. Kıyamet günü de onu kör olarak haşrederiz.”

Bu âyet, Ebu Hüreyre patentli bir rivâyetle kabir azabı hakkında kullanılmıştır. Ebu hüreyre şöyle rivâyet etmiştir:
“Mü’min kabrinde yeşil bir bahçe içindedir. Kabrinde ona yetmiş arşın genişliğinde yer açılır ve onun kabri, dolunayın aydınlattığı gibi aydınlatılır. ‘Kim benim Zikrimden yüz çevirirse onun için zor, sıkıcı bir hayat şekli/bir geçim vardır.’ âyetinin kimin hakkında indiğini biliyor musunuz?
_ Allah ve Rasülü daha iyi bilir, dediler.
Buyurdu ki:
_ Kabir içinde kafirin azabı şöyledir: Ona doksan dokuz tenin musallat edilir. Tenin nedir bilir misiniz? Doksandokuz yılandır! Her yılanın yedi başı vardır. Kıyamete değin bu yılanlar onu yalarlar, cismine zehir üflerler.” ( Bu rivâyet Kütüb-ü Sitte’de yer almaz. Bunu İbn-i Ebi-d-dünya ve İbn Hibbân rivâyet etmişlerdir.)

Nuh suresi 17, 18:

“Ve Allah bir bitki gibi sizi yerden bitirdi.
Sonra sizi yere geri gönderiyor bir çıkarışla tekrar çıkarıyor.

Şems suresi âyet 9,10:

“Benliğini temizleyip arındıran gerçekten kurtulmuştur.
Onu kirletip örtense kayba uğramıştır.”

Not. Rivâyetçiler uydurdukları yetmezmiş gibi, âyetleri siyak ve sibakından koparıp, anlamları çarpıtmak suretiyle sapık zihniyetlerine alet etmişlerdir. Bu âyetlerde de vurgulu bölümleri kabir azabı olarak açıklamışlardır. Âyetleri pasaj bütünlüğü içerisinde değerlendiriniz. Lafzî mânâlarına dikkat ediniz.Gerçeği görürsünüz.

En’âm suresi âyet 93:

“Yalan düzüp Allah’a iftira edenden veya kendisine bir şey vahyedilmediği halde “bana vahyedildi” diyen kişi ile, Allah’ın âyet indirdiği gibi ben de indireceğim” diyen kimseden daha zalim kim vardır! Bir görsen, o zalimleri ölüm dalgaları içindeyken. Melekler ellerini uzatmış, “çıkarın canlarınızı” diye! Bu gün zillet azabıyla cezalandırılacaksınız; çünkü Allah’a karşı gerçek dışı şeyler söylüyordunuz ve çünkü O’nun âyetlerine karşı büyüklük taslıyordunuz.”
Not: bazıları buradaki zillet azabından kabir azabının murat edildiğini söylemişlerdir.

Tevbe suresi âyet 101:

“Çevrenizdeki bedevi Araplardan münafıklar var. Medine halkından da münafıklığa iyice alışmış olanlar var. Sen bilmezsin onları. Ama biz biliriz onları. İki kez azap edeceğiz onlara, sonra da çok büyük bir azaba itilecekler.”
(Not: İbn-i Abbas ve Mücahit bu âyette geçen “iki kez azap” dan birinin kabir azabı olduğunu söylemişlerdir. Peki âyeti nasıl anlamalıyız?
Rivayet tefsirlerinde birbirinden farklı çoğu Kur’ân ilkeleriyle çelişen yüzlerce rivayet var. Hangisini tercih edeceğinizi şaşar kalırsınız. Siz Kur’ân’a yönelin. Konuyu pasajı iyi okuyun. Bu âyetten evvel konu içerisinde yer almış 55 ve 85. âyetlere dikkat ediniz. Açıklamalar orada geçmiş.
Tevbe Suresi âyet 55: (85. âyette aynı mânâdadır.)

“Artık onların malları ve evladları seni imrendirmesin. Allah bunlar sebebiyle ancak kendilerini dünya hayatında azaba çarpıtmayı ve canlarının, kendileri kafir olarak güçlükle çıkmasını murad eder.”

Gördüğünüz gibi azap: Dünya hayatında, mallar ve evlatlar aracılığıyla ve de ölüm anında işkence.
Malların ve evlatların nasıl işkence/azap aracı olabileceğinin teferruatına girmeye gerek yok sanırım. Ölüm anındaki işkenceyi de:
Enfal suresi âyet 50:

“ Ve meleklerin kafirlerin canlarını alırken yüzlerine ve arkalarına vurduklarını bir görseydin! “Yangın azabını tadın.”
Ayetinden anlayabiliriz.)

İbrahim suresi âyet 27:

“Allah, inananları dünya hayatında da âhirette de tutarlı sözle sağlamlaştırır. Allah, zalimleri şaşırtır. Allah dilediğini yapar.”

Not: bu âyeti celile de yine siyak ve sibakından koparılarak, kendi bünyesinde de bütünlüğü bozularak kabir azabı ve süali hakkında malzeme yapılmıştır. Ki geniş bilgi Sahih Buharî Kitab-ül Cenâiz Babı 122, 123 no.lu Bera ibn Âzip ve Şu’be rivâyetlerinde mevcuttur.

Tekasür suresini de yine uydurmalarına malzeme yapmışlardır.

İşte bu âyetleri kimisi rivâyetlerle, kimisi akılları sırasınca işaretlerle kabir azabına yorumlamışlardır. Ama aşağıdaki âyeti direkt olarak Kabir azabı olarak anlamışlar ve bu konuda bir çok görüş ve düşünce üretmişlerdir. Yani bu âyetin kabir azabının varlığının kesin delili olduğunu söylemişlerdir. Âyeti celilenin ifade ettiği açık manayı ise aşağıda vereceğiz. Mukayeseleri yapın, tahlilleri değerlendiriniz. Ve işin gerçeğini öğreniniz.

Ve de Mü’min suresi âyet 46:

“Ateş. Sabah akşam ona arz olunurlar. Kıyamet koptuğu gün de “Firavun ailesini azabın en şiddetlisine sokun!”

Not: Sabah-akşam ifadeleri devamlılıktan, süreklilikten kinayedir. Gece-gündüz ifadeleri de aynı. Başka âyetlerden örnekler bulabilirsiniz. Mesela:
A’raf suresi âyet 41, 205, Mü’min suresi âyet 55: Enam suresi âyet 52 Ahzap suresi âyet 42, Rum suresi âyet 17, Fetih suresi âyet 9, Ve Meryem suresi âyet 62.
İsterseniz Meryem 62 yi bir ele alalım:
“ Orada boş lakırdı değil, yalnızca “selam” işitirler. Orada kendilerinin sabah akşam rızıkları da hazırdır.”
Buradaki sabah-akşam ifadeleri devamlı-sürekli demektir. Yoksa cennette sabah akşam sadece iki öğün rızık verilir demek değildir.

Sunduğumuz bu âyetler özellikle de Mü’min suresi 46. âyet konunun kesin delili olarak ileri sürülmüş ve bunun kesin olarak Kabir azabını ifade ettiği iddia edilmiştir. Ve bu husus Ehli Sünnet ve-l-Cemâat mezhebinin kabir azabının varlığına inanışının kesin hücceti olarak kabul edilmiştir. Bu nasıl yapılmıştır?
Birincisi. Bu anlam İbn-i Mes’ud ve İbn-i Ömer’den rivâyet edilmiştir. Yani bu iki sahabenin bu âyetten kabir azabını anladıkları söylentisi ortaya atılmıştır. Ve bu anlamı çıkarabilmek için de teknik ayrıntılar çarpıtılmıştır. Açıklama vereceğiz.
Açıklamaya geçmeden evvel çağımızın bilim ve düşünce adamlarından Said Nursî’nin şu vecizesini aynen aktarmak istiyorum:
“Mecaz, ilmin elinden cehlin eline düşse, hakikate inkılab eder, hurâfâta kapı açar.”
Kur’ân âyetlerinin bir kısmının müteşâbih olduğunu biliyoruz. Bu âyetler Mecaz, Kinaye gibi edebî sanatları içerirler. Onun için âyetlerdeki mecaz ve kinaye ifadeler iyi tetkik edilip tespit edilmelidir. Ve yapılan meal ve tefsirlerde de Mecaz ve Kinaye ifadelerin manaları belirtilmelidir. Sadedinde bulunduğumuz konu ve açıklama yapacağımız âyetlerde bunlardandır.
Açıklamaya çalıştığımız bu Mü’min suresinin 46. âyetini münferiden anlamak mümkün değildir. Zira âyetin birinci kısmı, 45. âyetin manaca devamıdır. Bedel, veya Atf-u Beyan’la 45. âyetteki “Kötü azabın” ne olduğunu açıklamaktadır. Hatta 45. âyet ile 46. âyet tek bir bütün halinde meallendirilirse daha iyi anlaşılırlar. Meselâ:
45, 46- “Allah, o adamı ötekilerin kurdukları tuzakların kötülüklerinden korudu. Firavun ailesini de azabın en kötüsü kuşattı. Ki o sabah akşam arz olundukları ateştir. Kıyamet koptuğu gün de “Firavun ailesini azabın en şiddetlisine sokun!”

Ama esas konuyu anlayabilmek için pasajın tümünü ele almak ve bu âyetleri de pasajın bütünlüğü içerisinde değerlendirmek gerekir. Pasajın tamamı:
Mü’min suresi âyet 38-52:

“38- O iman eden kişi dedi ki: “Ey toplumum! Bana uyun, sizi doğru yola götüreyim.
39- Ey toplumum, şu iğreti dünya hayatı, geçici bir nimetten ibarettir. Âhiret ise sürekli durulacak yurdun ta kendisidir.
40-Kötü bir iş yapan, sadece yaptığı kadarıyla cezalandırılır. Erkek ve kadından mümin olarak iyi bir iş yapana gelince, işte böyleleri cennete girerler ve orada hesapsız bir biçimde rızıklandırılırlar.
41-Ey toplumum! Sebep ne ki; ben sizi kurtuluşa çağırıyorum, siz beni ateşe çağırıyorsunuz.
42-Siz beni, Allah’a küfretmeye ve hakkında hiçbir bilgim olmayan şeyi ona ortak koşmaya çağırıyorsunuz. Ben ise sizi Azîz ve Gaffâr olana davet ediyorum.
43-Sizin beni çağırdığınız şeye, ne dünyada ne de âhirette asla ve asla dua edilemez/onun dünyada ve âhirette çağrı hakkı yoktur. Dönüşümüz_varışımız Allah’adır. Aşırılığa sapanlarsa ateş halkının ta kendileridir.
44- Size söylemekte olduklarımı yakında hatırlayacaksınız. Ben işimi Allah’a havale ediyorum. Allah kullarını iyice görmektedir.”
45- Allah, o adamı ötekilerin kurdukları tuzakların kötülüklerinden korudu. Firavun ailesini de azabın en kötüsü kuşattı.
46- Ateş. Sabah akşam ona arz olunurlar. Kıyamet koptuğu gün de “Firavun ailesini azabın en şiddetlisine sokun!
47- O vakit onlar ateş içinde çekişir dururlar. Horlanan takım, böbürlenen takıma şöyle der: “biz sizin uydularınız olmuştuk. Şimdi şu ateşin bir kısmını olsun, bizden uzak tutabilir misiniz?
48- Böbürlenen takım şöyle konuşur: “Gerçek şu ki, hepimiz ateşin içindeyiz. Allah, kulları arasında hüküm vermiştir.”
49- Ateştekiler cehennem bekçilerine şöyle der: “Rabbinize yakarın da azabı bizden bir gün olsun hafifletsin.”
50- Bekçiler derler ki: “Rasülleriniz size açık-seçik mesajlar getirmezler miydi?” derler ki: “Elbette getirirlerdi.” Bekçiler: “ O halde yalvarın durun; inkarcıların yakarışları çıkmazda kalıp gitmiştir.” Diye cevap verirler.
51- Şu bir gerçek ki, biz rasüllerimize ve iman edenlere, hem dünya hayatında hem de tanıkların ayağa kalkacakları gün mutlaka yardım edeceğiz.
52- O gün ileri sürdükleri özürler, zalimlere yarar sağlamayacaktır. Lanet var onlar için ve yurtların en kötüsü onların.”

Bu pasajda “ateşe çağırmak”, “ateşten korumak” ifadelerini gördük. Nedir bu âteşe çağırmak? Ateşe nasıl çağrılır? İşte bu hususlar üzerinde biraz düşünelim önce. Firavun ve avanesi insanları âteşe nasıl çağırırlar? Haydin cehenneme, Haydin cehenneme! Haydin ateşe! Haydin ateşe! diye anons ederek mi? Yoksa cehenneme girmeye neden olacak küfürmüdür.?

العصمة للّه وحده - el-Ismetü lillâhi vahdeh

[Kusursuzluk sadece Allah’a mahsustur]…

Hakkı YILMAZ